ληστεία

Η ένοπλη επιβουλή εναντίον προσώπων και πραγμάτων από άτομα οργανωμένα σε συμμορίες υπό την ηγεσία ενός αρχηγού. Η λέξη λ. χαρακτηρίζει γενικά τη δράση που λαμβάνει χώρα στην ξηρά και διακρίνεται από την ανάλογη δράση στη θάλασσα, η οποία καλείται πειρατεία. Πρόκειται για φαινόμενο που παρουσιάζεται σε όλες τις χώρες, κυρίως σε ορισμένες περιόδους πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας που κατά συνέπεια αδυνατίζουν την κρατική εξουσία· επίσης, όταν σοβαρές και πολύχρονες οικονομικές κρίσεις παρακινούν τάξεις ή ομάδες πολιτών στην εξέγερση και στη λεηλασία. Ιστορία. Η λ. ήταν γνωστή ως κοινωνικό φαινόμενο από την αρχαιότητα. Το 185 π.Χ. ρωμαϊκά στρατεύματα με επικεφαλής τον πραίτορα Ποστούμιο χρησιμοποιήθηκαν για την καταστολή της στη νότια Ιταλία, ενώ ο Σύλλας εφάρμοσε και για τους ληστές (latrones στα λατινικά) τις αυστηρές διατάξεις του νόμου De sicariis (Περί δολοφόνων). Παρά τη λήψη αυτών των μέτρων, ο Καίσαρας, ο Αύγουστος και ο Τιβέριος αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα όπλα για να την καταπνίξουν, κυρίως στην Ισπανία, στη Μικρά Ασία, στην Αίγυπτο και στη Σαρδηνία. Κατά τον Μεσαίωνα η λ. αποτελούσε τρόπο και κανόνα ζωής των απόκληρων και των τυχοδιωκτών, συχνά όμως και των νεαρών ευγενών που δεν είχαν την τύχη να είναι πρωτότοκοι. Σε νεότερες ιστορικές περιόδους αποτέλεσε συχνά την απαρχή επαναστάσεων και κοινωνικών αναταραχών, καθώς οι λεηλασίες και οι διαρπαγές αποκτούσαν τελικά πολιτικό χαρακτήρα. Οι κυβερνήσεις εκμεταλλεύονταν τα γεγονότα αυτά για να καταπνίξουν επικίνδυνα επαναστατικά κινήματα, με το πρόσχημα ότι επρόκειτο για κινήματα ληστών ή συμμοριτών. Ένα τέτοιο κίνημα, που οι αρχές το χαρακτήρισαν συκοφαντικά ως ληστρικό, ήταν ο λεγόμενος Πόλεμος των Χωρικών της νότιας Γερμανίας (1524-26). Η καταπίεση από τους φεουδάρχες, η φορολογία και οι δασμοί προκάλεσαν την εξέγερση των χωρικών, οι οποίοι ζήτησαν με τα περίφημα 12 άρθρα την κατάργηση της δουλοπαροικίας, τη μείωση του φόρου της δεκάτης, τον περιορισμό των προσφορών προς τους ιδιοκτήτες της γης και των ενοικίων. Η εξέγερση ξεκίνησε στον Μέλανα Δρυμό με υποκινητή τον μοναχό Μπαλτάζαρ Χούμπμαϊερ και σύντομα επεκτάθηκε στην Αλσατία, στη Σιλεσία, στη Φραγκονία, στη Θουριγκία, στη Σαξονία και στο Τιρόλο. Οι λεηλασίες, οι κλοπές και οι καταστροφές συνεχίστηκαν επί δύο χρόνια περίπου. Ο Λούθηρος, ο οποίος αρχικά είχε τεθεί με το μέρος των χωρικών, παρότρυνε έπειτα τις αρχές και τους ηγεμόνες να τους συντρίψουν. Περισσότερα από 100.000 άτομα έχασαν τότε τη ζωή τους και οι ζημιές υπήρξαν τεράστιες. Μεγαλύτερες και πιο αιματηρές υπήρξαν οι εξεγέρσεις των Ρώσων χωρικών και των Κοζάκων κατά τον 17o και τον 18o αι. Με πρόσχημα την αντίθεση προς έναν δήθεν σφετεριστή του θρόνου, οι χωρικοί ξεσηκώθηκαν τα έτη 1604 και 1608. Και στις δύο περιπτώσεις, οι αρχηγοί των χωρικών ήταν τυχοδιώκτες. Μάλιστα, ο καθένας για λογαριασμό του ισχυριζόταν πως ήταν ο αληθινός Δημήτριος, διάδοχος του θρόνου που δεν πέθανε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες, όπως υποστήριζαν οι αρχές, αλλά κατόρθωσε να ξεφύγει από τα χέρια των εχθρών του. Στην πρώτη εξέγερση, ο σφετεριστής κατόρθωσε να στεφθεί τσάρος το 1605. Το 1670 και μετά τη νομική κατοχύρωση της δουλοπαροικίας, ο Στένκα Ράζιν, επικεφαλής ένοπλων συμμοριών χωρικών και αποκλήρων, λεηλατούσε τις περιοχές κατά μήκος των περσικών συνόρων. Γενναιόψυχος προς τους φτωχούς και σκληρός προς τους πλούσιους, κυρίευσε και λεηλάτησε πόλεις όπως το Τσαρίτσιν, το Σαράτοφ και η Σαμάρα, διαμοιράζοντας στους φτωχούς τα πλούτη που είχαν κλαπεί από τα μέγαρα των ευγενών. Τελικά ηττήθηκε από τον τακτικό στρατό και σκοτώθηκε πολεμώντας. Το 1773 ο Εμιλιάν Πουγκατσόφ ξεσήκωσε τους χωρικούς και λεηλάτησε διάφορες πόλεις. Στην Αγγλία, ως πολιτική λ. μπορεί να χαρακτηριστεί η δράση του Ρόμπιν Χουντ (γνωστού ως Ρομπέν των Δασών) και των συντρόφων του κατά του Ιωάννη του Ακτήμονα (12ος αι.). Στη Γαλλία αναφέρεται η δράση πολλών ληστοσυμμοριών στις παραμονές της Γαλλικής επανάστασης του 1789 με καθαρά πολιτικό χαρακτήρα, οι οποίες στρέφονταν εναντίον της δυναστείας και των ευγενών με τη συμπαράσταση του λαού. Στην Ισπανία εκδηλώθηκε το 1808 η ανταρσία των κουρελήδων με πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο. Στην Ιταλία η πολιτική λ. εκδηλώθηκε στο νότιο τμήμα της χερσονήσου. Πιο γνωστές υπήρξαν οι συμμορίες που οργανώθηκαν από τον καρδινάλιο Ρούφο και πολέμησαν σκληρά κατά των πατριωτών της Δημοκρατίας της Νάπολης (1799). Στην Ασία τα οικονομικά αίτια –ιδιαίτερα οι περιοδικές σιτοδείες– προκάλεσαν πολλές εκδηλώσεις πολιτικής λ. στην Κίνα. Το έτος 14 μ.Χ. υπήρχε τέτοια οικονομική ανέχεια ώστε οι χωρικοί (αρκετοί από τους οποίους έτρωγαν και πτώματα νεκρών) σχημάτισαν ληστοσυμμορίες και άρχισαν να λεηλατούν τις πόλεις. Έβαφαν μάλιστα τα φρύδια τους κόκκινα, για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Οι ληστοσυμμορίες αυτές κατέλαβαν τις ανατολικές επαρχίες της Κίνας· με την υποστήριξη του πληθυσμού βάδισαν εναντίον της τότε πρωτεύουσας και την κατέστρεψαν, όμως διαλύθηκαν τελικά από τα αυτοκρατορικά στρατεύματα. Ληστοσυμμορίες με πολιτικούς στόχους εμφανίστηκαν πολλές στη μακραίωνη ιστορία της Κίνας, με πιο αξιόλογο φαινόμενο τη συμμορία που κατέλαβε το Πεκίνο με αρχηγό τον Τσου Γιαν Τσανγκ, έναν χωρικό ταπεινής καταγωγής. Ο ηγέτης της ανακηρύχθηκε από τους άνδρες του αυτοκράτορας και ίδρυσε τη δυναστεία των Μινγκ το 1368. Ακόμη και οι μπόξερς, οι οποίοι ονομάστηκαν ληστές από μερικούς ιστορικούς, στην πραγματικότητα υπήρξαν φορείς των πόθων του λαού για ελευθερία και ανεξαρτησία. Η λ. στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο φαινόμενο υπήρξε άμεσα συνδεδεμένο με τη νεότερη ελληνική ιστορία. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης οδήγησαν πολλούς κατοίκους φτωχών (κυρίως ορεινών) περιοχών να αναζητήσουν διέξοδο στη λ. Έτσι, προέκυψαν οι περίφημοι κλέφτες και αρματολοί (βλ. λ.). Μετά την απελευθέρωση το ζήτημα της λ. απασχόλησε συχνά την ελληνική κοινωνία, με σταδιακές επανεμφανίσεις της και με την υπόνοια ότι πολλές φορές υπήρχαν και πολιτικά κίνητρα που την υπέθαλπαν. Ακόμη και οι περιοχές της Αττικής και της Βοιωτίας βρίσκονταν στο έλεος των ληστών και η ανεξέλεγκτη δράση τους δημιούργησε πολιτικά ζητήματα (όπως το 1863). Η αιματηρή απαγωγή τεσσάρων Βρετανών στο Δήλεσι το 1870 κηλίδωσε το κύρος της χώρας στο εξωτερικό. Πολλοί ληστές πέρασαν στη σφαίρα του θρύλου, όπως ο Νταβέλης, με δράση στα μέσα του 19ου αι. Φαινόμενα λ. επανεμφανίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1920, με σημαντικότερη τη δραστηριότητα του περιβόητου Φώτη Γιαγκούλα στη Θεσσαλία, αλλά σύντομα εξαλείφθηκαν.

* * *

η (AM ληστεία) [ληστεύω]

η αφαίρεση και οικειοποίηση ξένων χρημάτων ή κινητών πραγμάτων με την άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας (α. «κατά τη ληστεία τής τράπεζας τραυματίστηκε ο ένας ταμίας» β. «λῃστείας τε ἵμερος ἐπελθὼν ὑμῑν θηρευτὰς ὠμοὺς καὶ ἀνοήτους ἀποτελοῑ», Πλάτ.)

νεοελλ.

1. η άσκηση τού έργου τών ληστών, ο ληστρικός βίος («η δίωξη τής ληστείας»)

2. αθέμιτη κερδοσκοπία, υπερβολική αισχροκέρδεια, αισχροκερδής άσκηση επαγγέλματος.